suku batak

suku batak
baju adat khas suku batak

Minggu, 18 Juli 2010

Turi-turian Suku Batak

Turi-turian Sipiso Nasumalim

Bege hamu majolo hupatorang sada turi-turian namasa di
sada luat na margoar Luat Habinsaran di tano Batak,
ima na margoar: Turi-turian ni si Piso Sumalim

Ia si Piso Sumalim ima sada anak ni raja, ditingki di
bortian dope ibana nunga ditinggalhon amangna ibana
ala naung marujung ngolu. Dung sorang ibana dibaen
inongna ma ibana margoar si Piso Sumalim.

Dung marumur ibana di haposoon, tubuma dirohana asa
mangalap boru ibana. Songon hasomalan di halak Batak,
ingkon luluanna ma boru ni tulangna parjolo. Molo
adong do, ingkon do usahahononna laho donganna saripe.
Alani i tubu ma dipingkiranna laho manungkun inana
manang na didia do huta ni tulangna. Dung disungkun
ibana inana i dia do huta ni tulangnai,
roma alus ni inanai mandok, ‘ueee… anak hasian anggo
tulangmu ndang adong, na mapultak sian bulu do ahu
madedek sian langit’.
Jadi dung songoni alus ni inanai gabe tarsonggot jala
longang ma si Piso Sumalim umbegesa i. Gabe loja ma
ibana mamingkiri hatai huhut dipahusor-husor di
bagasan rohana ala ndang masuk tu rohana jolma
mapultak sian bulu manang madekdek sian langit. Alani
i ndang sonang rohana ia so dipaboa inanai huta ni
tulangna. Dungi didokma mandok inanai, ‘ndang dung
dope hea hubege adong jolma na mapultak sian bulung
manang na madekdek sian langit. Molo ndang olo ho do
inang pabotohon didia do da tulang, ba olo ma ahu gabe
tu pandelean’. Alani i disuru innaima ibana borhat
dohot hatobanna namargoar si Tangkal Tabu mangalului
huta ni tulangnai tu luat Pahae. Di lehon ma dohot
sada hoda asa adong hundul-hundulan ni si Piso Sumalim
dohot balanjo saleleng di pardalanan.

Dung borhat si Piso Sumalim dohot hatobanna si Pangkal
Tabu, tung mansai loja do dihilala nasida namanjalahi
hutani tulangnai alanai daona. Di tongan dalan jumpang
nasida ma sada batang aek namansai tio. Didokma asa
maridi nasida di batang aek i. Alai didokma tu
hatobannai asa parpudi si Tangkal Tabu maridi, asa
adong manjaga pangkean ni si Piso Sumalim di tingki
maridi ibana. Dung sahat di paridian i si Piso
Sumalim, di bungka si Tangkal Tabu ma pangkean hatoban
sian dagingna jala dipangke ma pangkean ni si Piso
Sumalim ditiop ma dohot podangna.

Dung sae maridi si Piso Sumalim di bereng ibana ma
naung di pangke si Tangkal Tabu abitna dohot podang
nai. Jadi didokma mandok si Tangkal Tabu, ‘boasa
pangkeonmu paheanku?’ dungi roma hata ni si Tangkal
Tabu, “saonari ahu nama Raja jala homa gabe hatobanku.
Molo ndang olo ho, ba podang onma hubahen pamatehon
ho’. Alanii gabe oloma si Piso Sumalim mamangke pahean
ni hatobanna i. Jala naso jadi paboaon ni si Piso
Sumalim tu manang ise di bagasan parjanjiian nasida.
Dengke ni sabulan tu tonggina tu tabona, manang ise si
ose padan tu ripurna tu magona. Dung sae nasida
marpadan, borhat ma nasida. Gabe si Tangkal Tabu ma
hundul di ginjang ni hoda i mangihuthon mardalan.
Dang sadia leleng, dungi sahat nasida tu huta ni
tulang ni si Piso Sumalim songon naung tinonahon ni
inani si Piso Sumalim.

Jadi dung pajumpang nasida, disungkun tulangnaima
nasida, ise do hamu umbahen na
dohononmu ahu tulang mu?’ didokma mangalusi, ‘ na sian
huta habinsaran do hami Tulang’. ‘Molo songoni, ba
tubu ni ise ma ho sian habinsaran?’ ala ndang diboto
si Tangkal Tabu mangalusi gabe si Piso Sumalim ma
mangalusi, ‘tubu ni boru tompul sopurpuron ompung’.
Dung didok songoni, gabe di haol tulangna ma si
Tangkal Tabu jala laon diboan tu jabu.
Alai anggo si Piso Sumalim di bara ni pinahan do ibana
dibaen. Dungi di suru tulangna ni si Piso Sumalim ma
parsondukna mangobasi sipanganon. Molo si panganon ni
si Tangkal Tabu di jabu tung mansai tabo ma dihilala
ibana Alana sohea di dai ibana sipanganon nasongoni,
jala tung sudado dibaen ibana sude sipanganoni. Alai
anggo sipanganon ni si Piso Sumalim di bara ni pinahan
sipanganon ni hatoban do di baen marsampur jagung.
Alai dipilliti si Piso Sumalim do indahan i
panganonna, anggo angka jagung i di pasombu ibana
ndang dipangan. Dung sae nasida mangan,
sungkun-sungkun ma roha ni tulang ni si Piso Sumalim.
Alana tung so adong do na tinggal di baen si Tangkal
Tabu si panganon i.

Jala si Piso Sumalim ndang diallang jagung. Dung dapot
bodarina, roma tulang ni si Piso Sumalim mandok ‘molo
laengku nahinan malo do marhasapi. Jadi dilean tulang
ni si Piso Sumalim ma paluon ni si Tangkal Tabu hasapi
laos dijalo ibana ma huhut di endehon songonon:

“Reng reng reng nagau ninna hasapingkon
Aut adong nian godang tinutung,
Butong ma nian butuhangkon.”

Sai mulahulak ma songoni di endehon si Tangkal Tabu.
Alai ndang tabo begeon ni pinggol ni angka naumbegesa,
gabe disuru tulang ni si Piso Sumalim ma asa dipaso
soara ni hasapi dohot endenai. Dungi di jou ma si Piso
Sumalim sian bara ni pinahan i laos di sungkun ma,
‘boha ia ho Tangkal Tabu diboto ho do marhasapi?
Alusna ‘huboto do ompung’. ‘Antong paluma hasapi on
molo na diboto hodo!’ Jadi dipalu si Piso Sumalim ma
hasapi i laos huhut ma ibana mangandungkon sada ende
nalungun. Ala ni tabonai andungna dohot soara ni
hasapi nai, gabe sudema naumbegesa tarpodom. Dung
dungo manogotnai sian podomanna, tamba longangma
rohani tulang ni si Piso Sumalim mamingkiri haroro ni
berenai.

Di nasahali disuru tulang ni si Piso Sumalim ma si
Tangkal Tabu borhat marmahan horbo tu parjampalan,
alai sude horbo na pinarmahan ni si Tangkal Tabu
manunda tu angka suan-suanan ni halak jala pola do
manjalo hata tulang ni si Piso Sumalim hinorhon ni
panunda ni horbonai na tung mansegai angka suan-suanan
na diladang. Dungi marsak ma tulangna mamereng
parniulaan ni si Tangkal Tabu laos disuruma si Piso
Sumalim borhat laho marmahan manggantihonsa.
Diparmahanan tubu do halongangan marnida si Piso
Sumalim, ai holan na hundul do ibana alai sude horbo
na pinarmahanna menak, sung so adong na manunda tu
suan-suanan ni halak. Alai nang pe songoni, tung so
lulu-lulu do roha ni tulang na aha do namasa
tuberenai. Disada tingki toho dibodarina dinalaho
modom ma angka jolma, mangandung ma si Piso Sumalim
sian toruni bara podomanna i , ia soara ni andungna
songonon ma:

“Pak…pak…pak……
Ninna hapak-hapak on….
Timbo dolok Martimbang
Boi di ranap datulang on
Ia ahu anak berena
So diboto datulang on .”

Nang pe adong andung-andung ni berena di toru barai,
tong do ndang diboto tulangna i namasai. Dungi di
sorang ni ari manogotnai, disuru ma muse si Tangkal
Tabu laho maninggala hauma. Alai diparniulaan ni si
Tangkal Tabu gabe ditinggal ma hauma i rap dohot sude
nasa gadu-gadu ni hauma i, patusega jala paturongrong
ma sude hauma na tininggalanai. Jadi lam tamba ma
arsak ni tulang ni Si Piso Sumalim marnida namasai.
Dungi disuruma si Piso Sumalim maninggala huhut
mardongan muruk dohot jut ni roha hinorhon ni naung
patusega sude hauma ni tulang ni si Piso Sumalim. Alai
tung halongangan bolon do, ai hundul do si Piso
Sumalim di atas ni tinggala i, gabe boi do mulak
denggan sude hauma ni tulangnai.

Disada tingki dinamodom inang ni si Piso Sumalim
songgot ma ro tu parnipionna taringot tu pangalaho na
niulahon ni si Tangkal Tabu tu anakkonna si Piso
Sumalim. Alani bonos ni rohana, disuruma sada hoda na
bontar laho manaruhon pahean si Piso Sumalim tu huta
ni ibotona rap dohot sada surat na disurathon di
sambuhu bulu. Songonon ma isina:

“Ito….., hu tongos do dison pahean ni berem, molo tusi
di lehon hoda on pehean on, ido berem. Alai molo
mangalo do hoda on dang olo mangalehon pahean on, ido
hatoban.”

Di sogot ni ari, di ida tulang nai ma ro sada hoda
bontar, alai sungkun-sungkun do roha ni rajai, aha do
nuaeng namasa. Dungi didapothon ma hoda i, jala diida
adong surat laos di jaha ma. Dungi disuruma si Tangkal
Tabu parjolo mambuat pahean nabinoan ni hodai. Alai
disi dibuat si Tangkal Tabu abit sian hoda i, manigor
di tambik hoda ima si Tangkal Tabu laos balik. Dungi
disuru ma muse si Piso Sumalim mambuat pahean sian i,
alai tung denggan do dipasahat hodai tu ibana.

Dung songoni, tarrimas ma roha ni tulang ni si Piso
Sumalim marnida na masai, laos di sungkun tulangnaima
si Tangkal Tabu huhut marsoara na gogo: Ise do
nasasintongna jala boasa diulahon ho na songoni tu
berengkon?”
Jadi didok si Tangkal Tabu ma alusna songon on:

Sian gampang tu gompung
Sian damang tu daompung
Dang hea dope raja,
Ba nanggo apala songoni dalanna
Asa hea ahu raja.

Di natarrimas tulang ni si Piso Sumalim, naung di
paoto-oto berena si Piso Sumalim rap dohot tulangna,
didabuhon ma uhum tu si Tangkal Tabu, dipapodom ma
ibana gabe sidege-degeon ni nasa jolma naro tu bagas
ni tulangnai, jala sidege-degeon ni nasa jolma na ruar
siang bagas ni tulang nai. Tung mansai hansit do uhum
nabinahen ni tulang ni si Piso Sumalim tu si Tangkal
Tabu pangoto-otoi i .

Di laon-laon niari, hundul si Piso Sumalim di sada
inganan, tung mansai lungun rohana naeng mulak tu huta
ni inana. Laos didok ma tu tulangna asa mualk ibana
laho manjumpangi inana. Dungi dijou si Piso Sumalim ma
sada hoda laho hundulanna, laoes dinangkohi ibana ma
hodai. Alai di nalaho borhat si Piso Sumalim, hatop ma
maringkat boru ni tulangna mandapothon si Piso Sumalim
jala mamintor nangkok tu hodani anakni namborunai.
Jadi hatopma disuru si Piso Sumalim maringkat hodana
laho mangaluahon boru ni tulangnai bahen parsonduk
bolonna, laos dinasadari I borhatma nasida tu hutani
inani si Piso Sumalim.

Harimpunanna:
Molo tung pe adong hamoraon dohot hasangapon di sada
jolma, naso jadi silatean.
Jala molo tung pe adong jolma na pogos jala na lea,
tung so jadi martahi na jahat.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar